Illustratie Gérard Bedoret
Je kan een hoogopgeleide vrouw, een hardwerkende werknemer, een zelfbewuste huismoeder zijn en toch alles verliezen. Je kan zelfs, zoals ik of sommigen onder u, de nodige middelen hebben om door een moeilijke periode heen te komen. Toch is de lijn tussen een aangenaam, zorgeloos leven en de radeloosheid die ons in dakloosheid stort, vaak flinterdun.
Dakloosheid is ruimer dan ‘op straat slapen’. Voor de FEANTSA* omvat het begrip dakloosheid ook precaire of onaangepaste woningen, zodat ook alle gezinnen in een woning die te duur is in functie van hun inkomen, die in een overbevolkte of ongezonde woning wonen, de facto mee als daklozen worden beschouwd. Met de crisissen die onze maatschappij momenteel doormaakt, gaat het aantal mensen dat in dit profiel valt en dus het risico loopt zijn woning te verliezen, letterlijk exploderen.
Het zal niemand verbazen, maar je kan niet anticiperen op ‘dakloos worden’. Vaak zie je het ook niet aankomen: de stijging van armoede maakt dat steeds meer mensen van de ene dag op de andere alles kunnen verliezen.
En er zijn veel redenen waarom alles kan wegvallen: werkloosheid, een laag inkomen, eenoudergezin, partner- of familiaal geweld, migratie, gezondheidsproblemen, een breuk met de familie of een relatiebreuk, het tekort aan betaalbare woningen, onvoldoende steun aan mensen die uit een zorginstelling, ziekenhuis, gevangenis of andere overheidsinstellingen komen, een zeer zwak sociaal en/of familienetwerk. En bij die lijst, die al behoorlijk lang is, komen nu ook de stijgende prijzen voor basisproducten en de exploderende energieprijzen.
Het profiel van de daklozen is even breed. Het omvat niet enkel alleenstaande mannen. Nu zijn het evengoed vrouwen en gezinnen, jongeren, kinderen, migranten en andere doelgroepen die vaak gemarginaliseerd worden.
Vaak gaat het ook om mensen die omwille van hun seksuele geaardheid en/of genderidentiteit uitgesloten worden. Een groep die vaak breekt met zijn familie, die aan zichzelf overgeleverd is.
De ontreddering die je ervaart, de brutaliteit die je meemaakt wanneer je op straat belandt, is qua uitsluiting en geweld met niets te vergelijken. Op enkele dagen, op enkele uren overtreft de realiteit de verbeelding.
Een helse spiraal die vaak meer mensen treft dan je zou willen. Het verschil met “het leven ervoor” is soms duizelingwekkend en maakt dat men ‘flipt’. Of je alleen bent of in gezelschap, op straat is de leegte overal. En de maatschappij, in vrijloop, stopt niet. Je wordt zó snel onzichtbaar. Maar het duurt jaren om je leven weer op de rails te krijgen.
Het psychologische geweld dat daklozen meemaken weegt nog zwaarder omdat er al te vaak geen of onvoldoende kwalitatieve psychosociale opvolging is. Het gebrek aan middelen waarmee de betrokkenen worden geconfronteerd, maakt dat ze in de vergetelheid raken, zeker vrouwen omdat de opvangstructuren niet aan hun specifieke noden zijn aangepast. Daarom opent ’t Eilandje in 2023 een nieuw Dagcentrum dat zich enkel op vrouwen richt en speciaal voor hen is uitgedacht.
Bij het contact met de straat, zonder woning, zonder begeleiding, duurt het niet lang voor iemand van de radar verdwijnt. We weten ook dat de eerste uren doorslaggevend zijn. Onder andere daarom zijn waardige, structurele en globale oplossingen de enige die op middellange en lange termijn doeltreffend zijn.
Omdat de situatie van daklozen ons uiteindelijk allemaal aangaat.
Ariane Dierickx, Algemeen directrice van ‘t Eilandje
* De Europese federatie van nationale verenigingen die met daklozen werken / Fédération Européenne des Associations Nationales Travaillant avec les personnes Sans Abri.